Burgerplanvorming: een leerproces voor overheid en burger

Gerrit Breeman (KNHM) opent de bijeenkomst. Links op de bank Pieter Rozeman (KNHM).

Op initiatief van de KNHM (Heidemij) spraken burgerinitiatiefnemers, vertegenwoordigers van diverse gemeenten en adviseurs van KNHM op 9 november jl. over ‘Burgerplanvorming’.
De avond leverde een aantal tips op voor een sterkere positie van burgerinitiatieven.

Centraal stond de vraag: ‘denkend aan je eigen project: welke adviezen zou je mee willen geven aan nieuwe initiatiefnemers? (waar kun je tegen aan lopen? En hoe kun je dat oplossen?)’

Dat leverde een aantal handzame tips op, waarvan hier de belangrijkste.

Nut en noodzaak uitleggen
Mensen hebben vaak moeite om mee te denken in oplossingsrichtingen wanneer nut en noodzaak niet duidelijk zijn. Besteed hier veel aandacht aan. Hierdoor ontstaat gezamenlijk eigenaarschap van het probleem en vergroot de bereidheid om na te denken over mogelijke oplossingen. Vooral vanuit de overheid wordt deze stap nog wel eens overgeslagen (bijv. bij dijkverzwaring).

Terug naar het waarom
In aansluiting met bovenstaande wordt ook gewezen op het belang van de ‘Waarom’-vraag. Waarom doen we het ook al weer? Zijn we nog wel op de juiste koers? De waarom-vraag maakt helder hoe iedereen naar het probleem kijkt en wat zijn of haar drive is.

Maak het probleem soms groter
Soms kan het helpen het probleem groter te maken. Door het gebied of het aantal stakeholders te vergroten kan ook het urgentiegevoel groter worden of verruim je het perspectief waardoor er ook meer oplossingsrichtingen ontstaan.

Zorg dat gevoel van urgentie blijft bestaan
Door zelf teveel het initiatief te nemen kunnen andere stakeholders achterover gaan leunen. Hier krijg je last van wanneer de andere stakeholder weer in beweging moet komen. Urgentie kun je ook laten voelen door af en toe de confrontatie op te zoeken. Hierdoor moet de ander (gemeente) kleur bekennen.

Wees altijd transparant
Vaak ontstaat weerstand tegen een voorgestelde oplossing wanneer mensen niet mee zijn meegenomen in het keuzeproces. Door transparant te zijn kun je dit voorkomen.
Er wordt geadviseerd een plek (internet) te creëren waar informatie gedeeld kan worden.

Doe concrete dingen
Zorg er voor dat er niet alleen gepraat wordt. Laat buiten ook concrete resultaten zien, zoals de aanleg van een speeltuin, de aanleg van houtwallen, etc. Dit geeft energie en vertrouwen. Emotie wordt omgezet in actie.

Steun mobiliseren
Activiteiten zorgen ook voor draagvlak. Verschillende aanwezigen organiseerden inspirerende bijeenkomsten of excursies om mensen te laten ervaren hoe het ook kan. Dit draagt bij aan steun voor het initiatief.

Zoek de gemene deler
Iedere keer zijn de omstandigheden en de betrokken mensen anders. Daardoor is ieder project uniek. Per project moet je daarom gezamenlijk zoeken wat de gemene deler is (‘de dans’).

Stel je ook als bewoner flexibel op
Het is een gezamenlijke dans. Het moet voor de gemeente ook aantrekkelijk zijn om met jouw te willen dansen. Zorg er daarom voor dat je flexibel blijft. Er moet ruimte blijven voor onderhandeling. Dit betekent dat je goed moet weten wat harde grenzen zijn en waar je bewegingsruimte hebt.

Zorg voor deskundigheid
In verschillende groepen werd gewezen op het belang van deskundigheid. In het ene project wordt een netwerk gecreëerd van deskundigen om daarmee de initiatiefgroep te versterken. In een ander project is externe kennis ingeschakeld als brug tussen burger en overheid. Initiatiefnemers hebben veel gebiedskennis, maak hier gebruik van.

Concluderend
Burgerplanvorming staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Maar positief is dat veel gemeenten positief voorgesorteerd staan voor experimenten op dit gebied. Ook burgers moeten leren om een serieuze partij te zijn in de vaak complexe processen. Van de ‘gemeente regelt het wel’, moeten burgers in de actieve samenwerkingsstand.
We zijn nu als Coehoorn Centraal onderdeel van een uitdagend experiment: kan een burgerinitiatief een blijvende, serieuze en positieve invloed uitoefenen op haar omgeving, de buurt en de stad? Actief burgerschap en een open houding van een gemeente zijn daarvoor absolute voorwaarden.

Dank
Met dank aan Pieter Rozema, KNHM voor de tekst (en de avond).